Asetilen

Asetilen (sistematik adı: etin) QHj formulalı kimyəvi birləşmədir. O karbohidrogen və ən sadə alkindir. Bu rəngsiz qazdan çox yanacaq və kimyəvi struktur bloku kimi geniş şəkildə istifadə olunur. O saf formada qeyri-sabitdir və buna görə də, əsasən məhlul kimi istifadə olunur. Saf asetilen qoxusuz olur, lakin satışda olan asetilenin tərkibinə aşqarlar əlavə edildiyi üçün o kəskin qoxuya malik olur.

Təxminən, sənaye qazları sənayesi tərəfindən alovun yüksək temperaturu səbəbi ilə oksi-asetilen qazı ilə qaynaq işləri aparılması və kəsilmə üçün 20 faiz asetilen təmin olunur; asetilenin oksigen ilə alışması 11.8 kj/q çıxarmaqla 3600 K (3300 °C, 6000 °F)-dan çox alov yaradır. Oksi-asetilen ən isti yanan yanacaq qazıdır. Asetilen asetilendinitril 5260 K (4990 °C, 9010 °F) və sian 4798 K (4525 °C, 8180 °F)-dan sonra üçüncü ən isti təbii kimyəvi alovdur.

Oksi-asetilen ilə aparılan qaynaq işləri əvvəlki onilliklərdə ən geniş yayılmış qaynaq işləri olmuşdur. Lakin qövs əsaslı qaynaq işlərinin inkişafı və üstünlükləri nəticəsində bir çox işlərin icrasında oksigen yanacağı ilə qaynağın aparılması halları tamamilə azalmışdır. Qaynaq işləri üçün asetilenin istifadəsi əhəmiyyətli dərəcədə azalmışdır. Digər tərəfdən, oksi-asetilenli qaynaq avadanlığı həm bəzi növ dəmirlərin və ya poladın qaynaq edilməsi (müəyyən əyani proqramlarda olduğu kimi)zamanı asetilen lampasından istifadə edildiyi, həm də lehimləmə, lehim qaynağı, metalın isidilməsi (yandırılma və ya qatılaşdırma, əyilmə və ya formalaşması üçün), paslanmış qayka və boltların boşaldılması və digər işlər üçün əlverişli olduğu üçün olduqca mükəmməl seçimdir. Bell Canada kabellərini təmir edən texniklər hələ də quyularda və açıq hava məkanlarında asetilenlə doldurulan asetilen lampası dəstlərindən qurğuşundan muftaların birləşdirici vasitələri üçün lehimləmə aləti kimi istifadə edirlər.

Oksigen asetilen qaynağı, həmçinin, elektrik enerjisinin asanlıqla əldə edilə bilmədiyi ərazilərdə istifadə edilə bilər. Eyni zamanda, oksigenli yanacaq qazı ilə kəsmə işləri hələ də geniş şəkildə tətbiq olunur və oksigen asetilen ilə kəsmə işlərindən demək olar ki, hər metal emalı sexində istifadə olunur. Qaynaq və kəsmə işlərindən istifadə etmək üçün işləmə təzyiqlərinə tənzimləyici tərəfindən nəzarət edilməlidir, işləmə təzyiqi 15 psi-dən yuxarı olduqda şok dalğasına baş verərsə (məsələn, alovun təsiri ilə yaranan), asetilen partlayaraq hidrogen və karbona parçalanacaq.

Asetilen zəhərli deyil, lakin kalsium karbiddən əmələ gəldikdə, o, sarımsaq qoxusuna bənzər fərqli bir qoxuya malik olan və fosfin və arsinin qalıqları kimi zəhərli qarışıqlardan ibarət ola bilər. O, həmçinin, qaynaq işlərində istifadə olunduğu üçün əksər yüngül karbohidrogenlər kimi olduqca tez alışandır. Onun səbəb olduğu ən fərqli təhlükə xüsusilə təzyiq altında olduğu zaman öz daxili qeyri-sabitliyi ilə bağlıdır: müəyyən şərtlər altında asetilen benzin və/və ya vinil asetilen kimi bir sıra məhsullar istehsal etmək üçün ekzotermik əlavə tipli reaksiyaya girə bilər. Kəskin istilik və ya zərbə dalğasının səbəb olduğu asetilen qazın mütləq təzyiqi təxminən 200 KPa (29 psi)-dan çox olduqda partlayaraq hissələrə parçalanır. Avadanlıqla bağlı əksər tənzimləyicilər və təzyiq cihazları təzyiqi müəyyən edir və buna görə də, asetilen üçün təhlükəsiz limit 101 KPa və ya 15 psig-dir. Bu səbəbdən asetilen aseton və ya dimetilformamiddə (DMF) həll olunmuş şəkildə daşınır və saxlanılır, məsaməli doldurulma ilə (Agamassan) qaz silindrinə yerləşdirilir. Qaz silindri asetilenin təhlükəsiz daşınması və müvafiq istifadəsini təmin edir. Mis asetilenin parçalanmasını sürətləndirdiyi üçün asetilenin mis borularda daşınması yolverilməzdir. Sarı misdən olan boruların istifadəsindən də yayınmaq lazımdır.