Propan

Propan C3H8 molekulyar formalı üç karbonu olan alkandır. Normal qazdır, lakin bununla yanaşı daşına bilən mayeyə doğru sıxışdırıla bilir.

Təbii qaz emalı və neft emalının yan maddəsi olaraq ondan daha çox mühərriklər, oksigen qaz fənərləri, manqallar, daşınabilən sobalar və yaşayış evlərinin mərkəzi istilik sistemi üçün yanacaq kimi istifadə olunur. Propan bir qrup mayeləşdirilmiş neft qazlarından (LP qazları) biridir. Digərlərinə butan, propan, butadien, butalen, izobutalen və onların qarışığı daxildir.

Propan qazı manqal və daşınan sobalar üçün ən geniş yayılmış seçimdir. Çünki -42 °C (--44 °F) aşağı qaynama temperaturu onun təzyiq altında olan konteynerdən çıxdıqdan sonra dərhal buxarlanmasına səbəb olur. Bununla belə, karbüratör və ya digər hər hansı buxarlandırıcı qurğu tələb olunmur və yalnız sadə kalibrləşdirici ucluq kifayət edir.

Bəzi lokomotivlər, avtobuslar, yükqaldırıcı arabalar, taksilər və buz cilalama qurğuları propan qazı ilə işləyir və propan qazı, həmçinin, istirahət düşərgələri üçün nəzərdə tutulmuş avtomobillər və böyük nəqliyyat vasitələrinin istilik ilə təmin edilməsi və yemək bişirmək üçün istifadə olunur. O asanlıqla daşına bildiyi üçün, evlərin isidilməsi və əhalinin az məskunlaşdığı təbii qaz kəmərləri olmayan ərazilərdə ehtiyat elektrik enerjisinin yaradılması üçün ən geniş istifadə olunan yanacaq növüdür.

Propan əsasən mayenin üst hissəsində buxar sahəsi olan maye kimi polad silindrlərdə saxlanılır və daşınır. Silindrdə olan buxar təzyiqi temperaturun funksiyasıdır.

Qaz halında olan propan yüksək sürətlə istifadə edildiyi zaman, qaz əmələ gətirmək üçün tələb olunan buxarlanmanın gizli istiliyi butulkanın soyumasına səbəb olacaq (Bu səbəbdən su tez-tez butulkanın hər iki tərəfinə yığılır və daha sonra donur).

Buna əlavə olaraq, yüngül, yüksək oktanlı birləşmələr daha ağır, aşağı oktanlı birləşmələrdən daha tez buxarlanır. Belə ki, silindr boşaldıqca alışma xassələri dəyişir. Bu səbəbdən, maye əsasən suya salınan borudan istifadə etməklə çəkilir. Propandan istilik üçün sobalarda, yemək bişirilən zaman yanacaq kimi, su isidicilər, paltar qurutma vasitələri, manqallar, daşına bilən sobalar və mühərrikli nəqliyyat vasitələri üçün enerji mənbəyi olaraq istifadə olunur.

Satışda olan “propan” yanacağı və ya LPG saf olmur. Adətən Amerika Birləşmiş Ştatları və Kanadada, yanacağın tərkibi əsasən propandan (azı 90%) ibarət olur. Qalanını isə əsasən etan, propilen, butan və etil merkaptan kimi qoxu verən maddələr təşkil edir. Bu, 1835-ci il standartlarına əsasən Sınaq və materiallar üzrə Amerika Cəmiyyəti tərəfindən daxili yanma mühərrikləri üçün müəyyən edilən HD-5 (Ağır Şərtlər -5% maksimal yolverilən propilen tərkibi və 5% artıq olmayan butanlar və etan) standartına uyğundur. Lakin bu standarta uyğun olan bütün məhsullar “propan” olaraq etiketlənmir. Məsələn, şüşə butulkada olan mayeləşdirilmiş qazın daha çox satıldığı Meksikada “propan” kimi etiketlənən butan qazı adətən 60% propandan və 40% butandan ibarət olur.